Spelen is belangrijk voor kinderen en daar hoort vies worden bij: modderschoenen, grasvlekken, verfsmurrie… Mocht een kind toch liever schoon blijven, dan is het zelfs beter om het te leren vies te durven worden. Bezig zijn met water en zand, of andere losse materialen, werkt ontspannend. Het verlaagt stress. Kinderen kunnen er zelfs een beetje dromerig van worden.

Het wordt sensopathisch spel genoemd, dit bezig zijn met materialen zoals zand, water, klei, rijst, scheerschuim, kralen, bonen en slijm. Het is een samenvoeging van senso (zintuiglijke indrukken) en pathisch (het ondergaan). Het is een essentiële spelvorm; het biedt kinderen veel ontwikkelingsmogelijkheden. Omdat de materialen ongevormd zijn, kunnen ze worden gekneed en veranderd. Creativiteit en fantasie worden hierdoor op natuurlijke wijze gestimuleerd. Zo glijdt zacht zand gemakkelijk tussen vingers door en kan het lijken op poeder, dons of sneeuw. Met half nat zand kunnen bergen en torens worden gebouwd of gaten en tunnels worden gegraven. Kleddernat zand kan veranderen in kastelen, grotten, dorpen, oliebollen en zandtaartjes. Als het nog natter wordt, kan waterig zand ook een rivier zijn of de zee.

Kinderen voelen de drang om de wereld te ontdekken. Ook daar hoort vies worden bij. De ontdekkingsreizigers uit onze geschiedenis lieten het al zien: zij waren vast niet de netste personen uit hun tijd! Ze lieten echter iets na dat belangrijker was, iets dat de mensen van nu nog steeds inspireert: verhalen over passie, moed en reizen. Zij namen verbeeldingskracht als uitgangspunt. Ze  reisden verder dan anderen, groeven dieper dan de meesten. Hetzelfde geldt voor de kleine, levenslustige onderzoekers van nu. Kinderen willen stenen omkeren, de andere kant van een sloot onderzoeken, verfkleuren mengen en kijken wat er gebeurt. Ze willen scheuren, plakken, knippen en nieuwe vormen maken. Ze willen poedersneeuw laten smelten en ervaren hoe gras voelt of zand, brooddeeg of droge bonen. Kijken hoe er golven ontstaan door het slaan van een hand in een modderplas. Natuurkundige proefjes doen. Rondzwerven en geheime plekken vinden. En hoewel kinderen natuurlijk niet altijd vies hoeven te worden, is het wel goed om ze niet bij voorbaat in te perken. Bezig zijn met netheid en keurigheid is zo’n beperking.

Kinderen vinden sensopathisch bezig zijn leuk. Omdat het materiaal zo vormloos en “vrij” is, zijn er weinig eisen. Alles kan en mag. Het plezier in ontdekken zorgt ook vaak voor gemakkelijk contact tussen kinderen onderling. Sociale vaardigheden worden gestimuleerd. In speeltuinen waar een waterpomp is, is dit goed zichtbaar. Kinderen spelen naast en met elkaar, ze gaan op in hun bezigheden. Ook bij kleine riviertjes of in grote zandbakken (het liefst met water erbij) zie je het terug: rode wangen, opperste concentratie, plezier in het uitproberen.

“En al die kapotte kleren dan, of grasvlekken die je er niet meer uit krijgt? Ik kan toch niet steeds nieuwe kleren kopen, dat is te duur.” Dit hoor ik regelmatig en is inderdaad niet de bedoeling. Een eenvoudig advies is: benoem één stel kleren tot speelkleren. Deze kleren hoeven niet vaak te worden gewassen. Wat is bestemd voor vies worden, mag immers bij voorbaat al vies zijn. Speelkleren zijn goedkoper en handiger. Zodra kinderen thuiskomen van school, sport of een uitje kunnen ze hun mooie kleren uit doen en hun speelkleren aan.

Ik wil eindigen met wat een moeder mij een keer vertelde:“Dit zijn de mooiste dagen: na een lange dag zet ik mijn kind onder de douche. Er komt zand uit haren en oren en er stroomt bruin water naar de afvoerput. Ik leg de speelkleren, nog stijf van de vastgekoekte modder, weer klaar voor de volgende dag. Daarna valt mijn kind als een blok in slaap. Schoon, ontspannen van alle buitenlucht en heerlijk moe van alle beweging.”

Mijn naam is Gea Knol, ik ben speltherapeut. Ik schrijf regelmatig over het belang van spel en fantasie: een belangrijke motor voor groei en ontwikkeling. Spel is een taal van kinderen. In spel kunnen gevoelens worden geuit en nare ervaringen worden verwerkt. Spelen stimuleert de ontwikkeling van het brein, het bevordert zelfvertrouwen, eigenheid en geluk. Video’s over deze onderwerpen kunnen ook worden gevonden op mijn YouTube kanaal: Spelen! En speltherapie.