Mariska van Walsum is -naast een aantal andere functies- facilitator van LEGO® SERIOUS PLAY® Method; met behulp van legostenen bouwen mensen tastbaar hun eigen verhaal, hun eigen beleving, hun persoonlijke mening of een nog nooit geuit idee. Bouwend, onderzoekend, spelend komt naar buiten wat in woorden vaak verborgen blijft.

Hoe ben jij met LEGO® SERIOUS PLAY® Method in aanraking gekomen?

Na jaren ervaring op te hebben gedaan binnen corporate organisaties als (online)marketeer en later manager interne communicatie ben ik mijn digitale ervaring en kennis gaan overbrengen aan studenten. Mijn kennis werd de voedingsbodem voor het opzetten van een nieuwe HBO opleiding Digitale Media aan de Hogeschool Rotterdam.
Ik ben een voortrekker en altijd met innovatie en nieuwe conceptontwikkeling bezig. De grote vraag is dan; hoe neem je de rest van de troepen mee in jouw ideeën en ontwikkelingen. Ik zocht steeds meer naar een bepaalde methode en zo kwam ik op mijn zoektocht LEGO® SERIOUS PLAY®  Method tegen.
Toen Lego rond 2000 failliet dreigde te gaan, zijn ze -onder begeleiding van een universiteit- met hun eigen lego-materiaal letterlijk gaan bouwen aan een visie op hun toekomst. Al bouwend zagen ze dat ze veel meer waren dan alleen speelgoed voor kinderen, namelijk een combinatie van spelen en leren. Ze ontwikkelden steeds meer thema-lego en uiteindelijk ontstond LEGO® SERIOUS PLAY® Method.
Met behulp van legostenen bouwen mensen tastbaar hun eigen verhaal, hun eigen beleving, hun persoonlijke mening of een nog nooit geuit idee.

Hoe werkt het in de praktijk?
Ik werk met altijd met groepen. Ik begin dan met een oefening waarbij iedereen 6 lego-steentjes krijgt met de opdracht er een eendje van te bouwen. Alle 6 steentjes moeten gebruikt worden. Meestal is er in de groep geen enkel eendje hetzelfde. Er zijn bij 6 identieke 2×4 steentjes wel 915,103,765 varianten mogelijk (http://web.math.ku.dk/~eilers/lego.html ). Hiermee wil ik duidelijk maken dat diversiteit zo belangrijk is. Alle eendjes zijn anders, maar dat wil niet zeggen dat er een fout eendje tussen zit. Het ogenschijnlijk minder goed gelukte eendje kan zomaar de perfecte oplossing zijn, omdat de maker het misschien anders benaderd heeft dan de rest.

Het eerste uur bouw ik het verder langzaam op, om mensen eerst weer even te leren om met lego te spelen. Ik leg ze dan uit hoe je een metafoor kunt bouwen. Bijvoorbeeld; hoe ziet een verschrikkelijke werkdag er voor jou uit. Je kunt dat met lego laten zien. Een poppetje zonder hoofd (ik ben er met mijn hoofd niet bij) of liggend (ik ben zo moe).
Doordat je diverse legoblokjes voor je hebt, gaat jouw creatieve brein, jouw fantasie aan de slag. Stel er zit een lachend poppetje bij en die doet je denken aan die leuke collega die je er wel doorheen trekt. Dan komt er een bepaald proces op gang.
Afhankelijk van wat een bedrijf/team wil, begin ik vaak met een individuele vraag. Bijvoorbeeld wat is jouw kwaliteit in het team? Als iedereen dat gebouwd heeft, kan ik het team uitnodigen om met elkaar in gesprek te gaan over ieders lego-werk. Daarna kunnen ze er met elkaar één model van maken. Dan worden op één bord alle kwaliteiten die er in het team zitten zichtbaar. Iedereen herkent zichzelf dan in het gezamenlijke beeld. Het gebeurt regelmatig dat teamleden kwaliteiten van elkaar zien die ze nog niet kenden of waar ze zich niet bewust van waren.
Je kunt ook de belangrijke waardes van een organisatie op deze manier in beeld brengen door het te laten bouwen. Daar ga je dan over verder praten. Ligt het dichtbij of juist veraf van het team dat jullie net neergelegd hebben? Zo ja, bouw een model waardoor dingen bij elkaar passen.
Elke vraag en elk probleem is eigenlijk geschikt om te onderzoeken door middel van LEGO® SERIOUS PLAY® Method.

Aan het eind van de sessie wordt het grote verhaal gehouden (het eindresultaat). Ik vind het dan belangrijk dat de leidinggevende langskomt om het verhaal te horen en te zien. Ze mogen het model eventueel houden en verder maak ik een film en foto’s van het hele proces.

Wat is de kracht van het letterlijk samen bouwen?
Als ik in een praatsessie de vraag stel ‘Wat is de visie van jullie bedrijf?’ krijg ik vaak een standaardriedel als antwoord. En op de vraag ‘Hoe werken jullie samen?’ hoor ik alle kernwaardes. Als ik mensen uitdaag om deze vragen te beantwoorden door middel van het bouwen van een lego-model, krijg ik ineens veel complexere antwoorden. Dan komt het echte verhaal, dat vaak veel dieper gaat.

Iedereen bouwt mee en zegt er iets over. Daardoor komt iedereen aan de beurt. Met deze manier van werken voelen mensen zich niet persoonlijk aangevallen waardoor er meer op tafel komt.
Mensen die normaal niet zoveel zeggen, zeggen nu net zoveel als de rest. De observeerders die vaak wat stiller zijn, kunnen dan heel verrassend uit de hoek komen en worden ineens gezien en gehoord.

Door de creativiteit van de bouwstenen komen soms hele andere en verrassende zaken naar voren. Mensen gaan de dingen zien op een manier waar ze nog niet eerder over nagedacht hadden. Ze zien wat er mist of wat niet werkt.

De ervaring van het samen bouwen blijft veel langer hangen binnen een organisatie. Als er na een mondelinge bijeenkomst alleen een verslag wordt gemaakt is de kans groot dat het in de la terechtkomt en vergeten wordt. Dat gebeurt met een bouwwerk dat je samen gemaakt hebt niet. Je blijft het zien en het raakt mensen dieper.

Staat het bedrijfsleven hier voor open?
Steeds meer. Het samenwerkingsproces in het bedrijfsleven kantelt. Vroeger werkte iedereen aan zijn eigen afgebakende stukje en nu werken mensen veel meer samen in teams. Men is steeds op zoek naar nieuwe samenwerkingsvormen, denk aan Scrum en Kanban. Deze zijn heel erg gestoeld op flexibiliteit en creativiteit. Steeds meer -ook traditionele – bedrijven hebben behoefte aan het zelf ontwikkelen van producten vanuit een vrijer en creatiever gevoel. Ze tarten grenzen om te kijken wat er vernieuwd kan worden.
Veel banken zijn bijvoorbeeld bezig om vanuit meer vrijheid en creativiteit te innoveren. Sommigen van hen hebben een innovatielab of een eigen lego-centrum, waarin ze werken met de vraag hoe ze op een spelende manier anders kunnen leren denken en kijken naar wat ze doen.

In deze Coronatijd zie ik duidelijk dat diegenen die het nu redden de bouwstenen hebben om anders na te denken. Ze houden niet vast  aan hoe het altijd was. De grootste sleutel is nu creativiteit. Je kunt het ook fantasie noemen; anders durven denken, vreemd denken.

Hoe is het met de fantasie en creativiteit in het bedrijfsleven gesteld?
Creativiteit en fantasie zijn niet direct om te zetten in euro’s en daardoor krijgen ze veel te weinig aandacht. Heel veel mensen hebben niet door hoe belangrijk de fantasie is en houden vast aan oude patronen.
Dat kan in deze tijd niet meer. De wereld verandert. De mensen en hun visie op dingen veranderen. Hoe maak je daar verbindingen tussen? Een directeur met een duidelijke visie en strategie is vaak fantasievol. Hij weet dat in bepaalde kaders te gieten.
Het wordt tijd dat men beseft dat creativiteit en fantasie meer betekenen dan alleen dat je leuk kunt tekenen. Je kunt op heel veel manieren creatief of fantasievol zijn. Denk aan kunstmatige intelligentie; dat is één en al fantasie en creativiteit.

Je werkt veel met studenten. Hebben zij nog wat fantasie?
Ik werk vaak met studenten die met innovatieve concepten -dus met fantasie en creativiteit- voor het bedrijfsleven bezig zijn en ook worden begeleid door het bedrijfsleven. Daar ervaar ik dat studenten door hun opleiding en achtergrond niet goed creatief kunnen denken. Ze zitten heel erg vast in traditionele vormen van onderwijs (en opvoeding); dit is A en het blijft A. Ze kunnen niet idioot de andere kant op denken: dat is hen afgeleerd. Studenten van de vrije school -je haalt ze er meteen uit- doen het ineens heel anders. Heel verrassend en onverwacht.
Finland is hét voorbeeld van een land waar in het onderwijs naar talenten wordt gekeken. In ons onderwijssysteem durft men nog niet te veel te experimenteren.

Wat wens je jouw studenten toe?
Ik gun mijn studenten dat ze op zoek kunnen gaan naar hun talent en de grenzen van hun talent. Dat ze fouten mogen maken, zonder dat dat consequenties heeft voor beoordelingen of cijfers.
Ik gun ze de vrijheid om het een keer anders te doen. Laat ze maar op hun gezicht gaan; vallen en weer opstaan. Dingen maken die misschien in het begin nergens op slaan, maar ze zijn altijd een bouwsteen voor erna. Einstein is in zijn eerste jaren voor de buitenwereld in alles mislukt. Hij was dyslectisch en in het begin klopte er niets van zijn theorieën. Hij zette door, bleef goed kijken en observeren en uiteindelijk viel alles in elkaar. Het is belangrijk in het leven om te durven experimenteren en fouten te durven maken.
Ik wens mijn studenten enorm veel flexibiliteit toe. Dat ze kunnen schakelen en veranderen wanneer de situatie verandert. Alles verandert namelijk voortdurend en dan is het belangrijk dat je kunt meebewegen en iets anders kunt creëren.
Kortom, ik wens ze heel veel creativiteit en fantasie toe.